Nhắc đến vua nước rút, chúng ta sẽ liên tưởng ngay Jamaica, cụ thể là tia chớp Bolt. Nhưng khi đề cập đến marathon, ad tin rằng trong đầu nhiều người sẽ xuất hiện ngay hình ảnh của ông vua chạy Eliud Kipchoge. Không những vậy, trong những năm gần đây các chân chạy Kenya dường như đã thống lĩnh các giải marathon lớn nhỏ. Trong 10 vận động viên marathon hàng đầu thế giới, Kenya đã chiếm đến 7 người. Và người hiện đang nắm giữ kỷ lục thế giới là Eliud Kipchoge (2:01:39).
Bảng tổng sắp marathon thế giới cho đến năm 2021. (Ảnh: worldathletics)
Eliud Kipchoge và thành tích INEOS 1:59, tuy không được công nhận nhưng vẫn là thành tích đáng gờm trong giới marathon. (Ảnh: Internet)
Đôi khi ở các cự ly ngắn, các chân chạy Jamica còn phải đối mặt với sự uy hiếp của các elite đến từ Anh, Mỹ, Canada, Ý,...Tuy nhiên, ở cự ly marathon, ngoài các chân chạy đến từ Ethiopia ra thì ở bảng tổng sắp thế giới, kể cả nội dung nam và nữ, nếu không phải quốc gia Ethiopia thì là Kenya.
Vì sao người Kenya có thể chạy nhanh đến như vậy? Liệu họ có bí quyết gì không? Hôm nay, mời mọi người cùng ad tìm hiểu nhé!
Nhiều người cho rằng chỉ có gen di truyền là yếu tố then chốt giúp người Kenya sở hữu tốc độ “thần thánh”.
Câu trả lời là: Sai.
Theo nhiều quan sát của các nhà khoa học, những vận động viên đến từ khu vực này của châu Phi sẽ có thực lực tốt hơn một bậc so với những chân chạy ở vùng khác. Từ lâu, nhiều người đã đặt nghi vấn đến gen di truyền của họ. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu đã không thể chứng minh rằng gen di truyền của các vận động viên Kenya không hề đóng vai trò then chốt để họ có thể thống trị đường chạy dài, bởi vì những elite vô địch không chỉ đến từ Kenya, mà còn phải kể đến những người mang dòng máu của tộc người Kalenji, và hầu hết những nhà vô địch Olympic của Kenya đều mang trong người dòng máu Kalenji.
Tuy nhiên, người mang trong mình dòng máu của tộc Kalenji chắc chắn sẽ sở hữu tố chất của một elite đẳng cấp thế giới? Mặc dù theo thống kê, các chân chạy Kalenjin chiếm đến 73% trong tổng số những nhà vô địch Kenya ở những giải chạy quốc tế, song theo giáo sư Vincent O. Onywera, chuyên gia về thể thao và khoa học của trường đại họ Nairobi, Kenyatta cho biết, thực ra niềm đam mê chạy bộ của họ được truyền đi truyền lại cho các thế hệ sau bởi xung quanh thế hệ trẻ là các bậc tiền bối chạy bộ thành công, “Và khi bạn thấy hàng xóm láng giềng chạy bộ và giành chiến thắng, nó cũng thúc đẩy bạn làm theo,” HLV Bernard Ouma cho biết. Và kết quả là nền văn hóa chạy bộ đã ăn sâu vào truyền thống của cộng đồng từ rất lâu đời.
Cơ địa của tộc người Kalenji ưu việt hơn các vận động viên khác. (Ảnh: NPR)
Ngoài ra, cho đến ngày nay, các học giả trên khắp thế giới vẫn chưa tìm được minh chứng then chốt nào chứng minh cho cơ địa đặc biệt của tộc người Kalenji. Vậy thì, ruốt cuộc là nguyên nhân nào giúp cho những chân chạy người Kenya có được thành tích ưu việt trên các bục trao giải?
Dưới đây là một số yếu tố góp phần vào sự thành công của các runner Kenya:
1. Môi trường sống
Họ được sinh ra và lớn lên trên ở vùng cao nguyên, nơi có độ cao cách mặt nước biển đến 2.500 mét. Chính vì sinh sống thường niên ở nơi đây làm cho nồng độ hồng cầu trong cơ thể họ cao hơn gấp nhiều lần và diện tích của hồng cầu cũng to hơn nhiều so với những người ở vùng đất bằng phẳng. Ưu điểm này giúp cải thiện sự vận chuyển oxy đến các bó cơ và nâng cao thể lực.
Khung cảnh tập huấn tại trại Iten, Kenya. (Ảnh: Canadian Running)
Vài năm trở lại đây, cũng có khá nhiều vận động viên đường trường khắp nên trên thế giới đổ xô đến Kenya để tập luyện, mong rằng có thể chuyển đổi cơ địa của mình thích nghi với cuộc sống và hoàn cảnh tập luyện của người Kenya, nhằm cải thiện thành tích cá nhân của bản thân.
2. Thói quen sinh hoạt
Những đứa trẻ lớn lên ở vùng cao nguyên Kenya từ nhỏ đã phải làm quen với cuộc sống không tiện lợi về mặt giao thông lẫn tiện nghi trong cuộc sống. Do thiếu thốn các phương tiện giao thông, mỗi một đứa trẻ Kenya bắt buộc phải chạy chân không đến trường và từ trường về nhà.
Nếu được thì các độc giả có thể cởi giày ra, chạy nhảy ở những nơi an toàn, bạn sẽ phát hiện rằng con người có thói quen tự nhiên tiếp đất bằng mũi chân, chứ không phải gót chân.
Chạy chân trần sẽ tiếp đất tự nhiên qua mũi chân, đó là phản xạ tự nhiên của con người. (Ảnh: Runner's World)
Theo như nhiều nghiên cứu cho thấy, việc tiếp đất bằng mũi chân sẽ cải thiện và nâng cao hiệu suất chạy. Ở Kenya, bạn có thể quan sát được rằng, thậm chí không chọn con đường vận động viên, nhiều người đã hình thành tư thế chạy bộ hiệu quả và tốt nhất ngay từ khi còn nhỏ. Và cũng do hình thành thói quen mang giày từ khi còn bé đã làm cho chúng ta mất dần khả năng tiếp đất bằng mũi chân tự nhiên này. Cho nên, khi đến với con đường chuyên nghiệp, các vận động viên ở những khu vực khác buộc phải bắt đầu làm quen với việc tiếp đất bằng mũi chân, trái lại ở Kenya, những đứa trẻ cùng tuổi đã tích lũy kỹ thuật này 10 năm hoặc thậm chí từ sớm hơn nữa.
3. Thói quen ăn uống
Ở Kenya, thức ăn chính của họ là bắp. Họ thường không sử dụng những thực phẩm chứa nhiều protein. Đây cũng được cho rằng là yếu tố giúp cơ thể họ duy trì ở chế độ dễ phục hồi. Như vậy, không những có thể giúp cơ thể bài tiết những mệt mỏi trong khi thi đấu, mà còn có thể duy trì, về mặt lâu dài, trạng thái tốt trong khi tập luyện.
Và các nhà khoa học cũng tin rằng chế độ ăn uống giàu carbohydrates ít chất béo của vận động viên Kenya cũng là một trong những yếu tố làm nên thành công của họ. Thông thường, chế độ ăn của họ khá đơn giản, thanh đạm và lặp đi lặp lại, chẳng hạn như ugali (món ăn làm từ bột ngô, được đun quẩy với nước tạo thành một loại bánh ngô, món ăn này chứa nhiều tinh bột, nhạt và ít hương vị, ngoài ra còn có các loại rau có lá màu xanh đậm, sữa, đậu và trứng.
Bánh ngô Ugali - món ăn chính của người Kenya. (Ảnh: 123RF)
4. Văn hóa
Mặc dù tình hình của Kenya tương đối ổn định so với các quốc gia Đông Phi khác, song cũng không thuộc hàng quốc gia giàu có. Kinh tế chủ yếu của Kenya chủ yếu vẫn dựa vào nông nghiệp và chăn nuôi. Do đó, mỗi ngày của họ đều thuộc hàng lao động thể chất ướt đẫm mồ hôi cả ngày, nhiều lúc trẻ nhỏ cũng giúp đỡ các công việc dưới trên đồng dưới ruộng, chăn nuôi, nhặt gỗ và gánh nước. Để nuôi sống bản thân và gia đình, họ phải đầu tắt mặt tối suốt ngày với công việc làm nông và chăn nuôi. Cho nên, tiền thưởng của các giải đua marathon quốc tế là một nguồn thu nhập khổng lồ đối với họ, và đây cũng là nguồn động lực thúc đẩy nhiều người đầu quân cho sự nghiệp chạy bộ đường dài.
Ngoài ra, điều quan trọng nhất đó là vận động viên chạy đường dài có một vị trí đáng kính nể và quan trọng trong xã hội. Về mặt cơ bản, chỉ cần trở thành một vận động viên chạy đường trường thì họ không cần làm những việc khác. Ba bữa đều có gia đình gánh vác, đồng thời họ là người đầu tiên trong gia đình được ăn cơm. Cả gia đình đều đợi “nhân vật chính” nạp đủ năng lượng và dinh dưỡng rồi mới đến phiên họ. Chính thái độ hi sinh cao cả, gen di truyền tốt, môi trường, và văn hóa của họ thúc đẩy nhiều người đầu quân vào sự nghiệp chạy đường trường chuyên nghiệp, và đây cũng là cái nôi sinh ra nhiều chân chạy ưu việt, xứng tầm thế giới của làng marathon.
Tóm lại, để có được một thể lực và tài năng vượt trội, chạy bộ cũng như những môn thể thao khác, ngoài việc sở hữu một thể chất vượt trội ra thì những yếu tố khác cũng đóng vai trò quan trọng không thể thiếu trong việc tạo nên những vinh quang trên bục podium.
Biên tập: Biji Việt Nam
Nguồn tham khảo: The Atlantic, CNN, Quartz Africa, Global Sport Matters